Bizim Büyük Sıfırsızlığımız: Bakanlığın açıkladığı günlük koronavirüs sayılarındaki 0’ların oranı son 5 günde 20 katına çıktı
Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı günlük koronavirüs verileri, salgının başından bu yana açıklanan sayıların ‘olması gerektiği kadar 0’la bitmediği’ ve istatistiki olarak ’tutarsızlık’ gösterdiği eleştirilerinin ardından son 5 günde 4 kez 0’la sonlandı.
Bakanlık, İspanya’da yaşayan veri analisti Nick Brown’ın “Açıklanan günlük sayılarda ‘tutarsızlıklar’ bulunduğu, günlük verilerin neredeyse hiçbirinin 0’la bitmediği ve tekdüze dağılım göstermediği” yönündeki değerlendirmesine dair sorulara cevap vermemiş, konuyla ilgili Independent Türkçe’de yayımlanan haberle ilgili açıklamada bulunmamıştı ancak haber sonrasında açıklanan günlük verilerdeki 0’la bitme oranı son 3 ayın 20 katına, son 6 ayın da 10 katına çıktı.
Haber öncesinde Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı verilere bakıldığında, günlük hasta sayısının en son 5 Haziran’da, test sayısının 29 Eylül’de, ölüm sayısının 26 Ağustos’ta ve iyileşen hasta sayısının da 13 Kasım’da küsuratlı olarak değil, yani sıfırla bittiği görülüyordu. Son üç ayda bu dört başlıkta açıklanan 364 veriden de sadece dördünün (üçü iyileşen hasta, biri günlük test) sonundaki sayı sıfırdı, son altı ayda ise bu sayı 16’ydı.
Son üç ayda açıklanan günlük verilerden sadece yüzde 1,01’i, son altı ayda açıklanan verilerinse yüzde 2,19’u 0’la biterken, Aralık ayında açıklanan 20 günlük verinin dördü, yani yüzde 20’si 0’la bitti. Haberin yayımlandığı gün Bakanlığın açıkladığı günlük verilerden biri ve iyileşen toplam hasta sayısı 0'la biterken, ilerleyen günlerde de üç farklı günlük verinin sonundaki sayı 0'dı.
Veri analisti Nick Brown, ülkelerin koronavirüse dair açıkladığı verilerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının kontrol edilebileceği konusunda Twitter’da yaptığı bir yorum üzerine bir kullanıcının kendisine yönelttiği öneriyle Sağlık Bakanlığı’nın pandeminin başlangıcından bu yana açıkladığı verileri analiz etmişti.
Bakanlığın paylaştığı günlük verilerin neredeyse hiçbirinin 0'la bitmediğini fark etmesinin ardından bu sayıların Benford Yasası’nın “üçüncü ve devam eden basamaklardaki rakamların tekdüze olması gerektiği” yönündeki öngörüsüne uygunluğunu test eden Brown, uyguladığı Ki-Kare Testi sonucu bu son basamakların tekdüze bir dağılım göstermediğini ortaya koymuştu.
Bir sayı serisinin tekdüzelikten uzaklaşmasını açıklayacak birçok sebep olabileceğini belirten Brown, “Eğer son hane alışılmışın dışındaysa her zaman bir dolandırıcılık vardır, dememiz mümkün değil. Ancak verilerin düzensiz olmasına dair mantıklı bir açıklama yoksa, bu onların büyük bir havuzdan toplanmak yerine elle üretildiği anlamına gelebilir. Türkiye’de açıklanan günlük koronavirüs sayıları da yanlış gözüküyor. Neden olabileceğini bilmiyorum. Bunun birçok sebebi olabilir ve bu sebebi ben bilemem. Ancak biri çıkıp da neden kaynaklandığını anlatırsa dinlemeyi çok isterim” yorumunda bulunmuştu.
Brown’ın analizi sonucunda ulaştığına benzer bir tutarsızlık, Duke Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’nden Fatih Serkant Adıgüzel, Oxford Üniversitesi’nden Aslı Cansunar ve Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Fakültesi’nden Gözde Çörekçioğlu İshakoğlu’nun Ağustos ayı sonunda tamamladıkları ve Eylül ayında yayımlanan “Doğruluk mu, cesaret mi? KOVİD-19 istatistiklerinde sistematik manipülasyonun saptanması” başlıklı makalelerinde de tespit edilirken; Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nden Prof. Dr. Cem Başlevent de Brown’ın ulaştığı sonucun, vaka ve vefat sayılarının düşük gösterilmeye çalışıldığı yönündeki şüpheleri güçlü şekilde desteklediği değerlendirmesinde bulunmuştu.
Türkiye’de pandeminin başlangıcından bu yana koronavirüs nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 14 bin 705'e ulaşırken, başta Türk Tabipler Birliği (TTB) olmak üzere sağlık alanında görev yapan meslek birlikleri, muhalefet partileri ve aralarında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun da bulunduğu bazı yerel yöneticiler gerçek rakamın açıklanandan çok daha yüksek olduğunu savunuyor.
Koronavirüs gündemli çevrimiçi toplantıyla bir araya gelen CHP’li 10 büyükşehir belediye başkanı da Cuma günü yaptıkları ortak açıklamada, kendilerine yansıyan günlük vefat rakamlarıyla, merkezi yönetimin her akşam yayınladığı sayılar arasında “2–3 kata varan farklar tespit ettiklerini” söylemişti.
